Poniżej znajdują się odpowiedzi na podstawowe pytania natury organizacyjnej i prawnej. Jeżeli chcesz zadać inne pytania, napisz e-mail na adres kontakt[at]wolnaziemia.pl lub skorzystaj z innej formy kontaktu.
Czym jest Ruch Wolnej Ziemi?
Idea Ruchu Wolnej Ziemi wywodzi się z filozofii głębokiej ekologii oraz kultur rdzennych. Uważamy, że my, ludzie, możemy i powinniśmy być opiekunami i strażnikami Ziemi, a nie jej właścicielami. Będąc równymi wobec miejsca, w którym żyjemy, stajemy się w sposób naturalny równi wobec siebie.
Ruch Wolnej Ziemi jest inicjatywą społeczną skupioną na wcielaniu w życie sprawdzonych rozwiązań prawnych i organizacyjnych w celu tworzenia i rozwoju wspólnot intencjonalnych (ekowiosek, ekoosad i innych ekospołeczności), w których decyzje dotyczące wszystkich podejmowane są wspólnie, na zasadzie konsensusu, i w których my, ludzie, posiadamy równe prawa zarówno wobec Ziemi, jak i wobec siebie nawzajem. Tworzymy w tym celu osoby prawne, np. fundacje lub stowarzyszenia, które stają się formalnymi właścicielami gruntów, na których tworzone są różnego rodzaju społeczne projekty.
Pod tym linkiem można zapoznać się z analizami statutów polskich organizacji pozarządowych działających w nurcie Ruchu Wolnej Ziemi: https://wolnaziemia.pl/statuty/
Czym jest Związek Wolnej Ziemi?
Związek Wolnej Ziemi jest stowarzyszeniem powołanym do życia w lutym 2020 roku w celu upowszechniania i realizacji ideałów i wartości Ruchu Wolnej Ziemi.
Głównym zadaniem operacyjnym Związku Wolnej Ziemi jest pozyskiwanie nieruchomości gruntowych na terenie całej Polski, aby następnie przekazywać te grunty do użytkowania lub powierzać je pod opiekę grupom osób, które chcą aktywnie tworzyć intencjonalne wspólnoty (tzw. ekoosady lub ekowioski) bądź też tworzyć i chronić rezerwaty przyrody. Osoby te formalnie będą członkami tzw. Autonomicznych Jednostek Terenowych Związku Wolnej Ziemi.
Jednostki Terenowe, a w szczególności Autonomiczne Jednostki Terenowe, są kluczowymi komponentami Związku Wolnej Ziemi. Ludzie wchodzący w ich skład będą współtwórcami i mieszkańcami ekowiosek, wchodzącymi często w rolę pionierów, oraz opiekunami gruntów i innych nieruchomości, które formalnie należeć będą do Związku Wolnej Ziemi jako całości. Związek Wolnej Ziemi można zatem nazwać Związkiem Autonomicznych Jednostek Terenowych. Jest on wspólnotą ludzi, których łączy i przyciąga wizja oraz chęć oddolnego, organicznego budowania życzliwej cywilizacji.
Pod tymi linkami można zapoznać się z opisem statutu Związku Wolnej Ziemi oraz z samym statutem: statut Związku Wolnej Ziemi, opis statutu Związku Wolnej Ziemi.
Co to znaczy Wolna Ziemia?
Mianem „Wolnej Ziemi” określamy taki teren, który jest użytkowany i zarządzany wspólnie, społecznie, konsensualnie przez pewną grupę ludzi na zasadach równości i braterstwa w intencji dobra i korzyści zarówno użytkowników tej ziemi, jej sąsiadów, całej ludzkości, Przyrody oraz przyszłych pokoleń.
Jak może wyglądać Wolna Ziemia w realiach prawnych?
Choć w praktyce takie intencjonalne otaczanie ziemi opieką, jej użytkowanie i życie na niej może się odbywać zarówno na gruntach należących do osoby lub osób prywatnych (fizycznych), jak i prawnych (fundacja, stowarzyszenie, spółdzielnia, związek wyznaniowy), zarówno w Ruchu Wolnej Ziemi, jak i w Związku Wolnej Ziemi nacisk kładziony jest na to, aby prawnym właścicielem ziemi stała się organizacja prowadząca działalność pożytku publicznego (fundacja, stowarzyszenie, spółdzielnia, związek wyznaniowy), czyli osoba prawna.
Dlaczego jest to takie ważne, aby grunty, na których tworzone są ekowioski lub inne projekty społeczne, należały do osób prawnych (np. fundacji, stowarzyszeń), a nie do osób prywatnych (fizycznych)?
Zgodnie z polskim prawem osoba prywatna może swoją nieruchomość w każdej chwili sprzedać, wynająć, oddać w darowiźnie, przeznaczyć na zabezpieczenie hipoteczne, i nie musi w tym celu z kimkolwiek tego konsultować. W przypadku kłopotów finansowych i niewypłacalności nieruchomość może zostać zajęta przez komornika. W przypadku rozwodu może stać się przedmiotem podziału majątkowego, a w przypadku śmierci, automatycznie podlega prawu dziedziczenia. Widać zatem, że uwarunkowania prawne ciążące na prywatnej własności ziemi powodują, że projekty społeczne oparte na takim rozwiązaniu obarczone są dużym ryzykiem niepewności odnośnie ich przyszłego trwania i rozwoju.
Alternatywą dla prywatnej własności ziemi jest skorzystanie z możliwości utworzenia osoby prawnej (np. fundacji lub stowarzyszenia), która może być specjalnie zaprojektowana i przeznaczona do tego, aby chronić zarówno ziemię, którą posiada, jak i wszystkich jej użytkowników i mieszkańców przed różnymi mankamentami i pułapkami systemu prawnego i ekonomicznego. Powołując do życia osobę prawną, mamy pełną dowolność kształtowania jej statutu. Możemy zatem stworzyć organizację, która w precyzyjny sposób będzie służyć realizacji i zabezpieczaniu wszystkich naszych potrzeb, założeń, celów i wizji.
Jeżeli dla przykładu chcemy, aby nasz projekt trwał i rozwijał się przez wiele przyszłych pokoleń, i zależy nam na tym, aby sprzedaż ziemi, na której jest tworzony, była albo zabroniona w przyszłości, albo możliwa tylko po spełnieniu warunku jednomyślności wszystkich jej użytkowników, to wystarczy, że stworzymy odpowiedni zapis statutowy, który to gwarantuje. W taki sam sposób możemy ustanowić zakaz zaciągania kredytów i pożyczek komercyjnych przez organizację oraz zakaz ustanawiania zabezpieczeń hipotecznych na jej majątku. Chronimy w ten sposób organizację przed wystawieniem się na ryzyko finansowe, które może skutkować windykacją posiadanego majątku.
Ziemia będąca własnością osoby prawnej w sposób automatyczny nie podlega ani podziałom majątkowym będącym następstwem rozwodów, ani egzekucjom komorniczym będącym następstwem indywidualnych bankructw i innych zdarzeń losowych, ani prawu dziedziczenia. Dzieje się tak, ponieważ ludzie żyjący na ziemi należącej do organizacji są wyłącznie i co najwyżej jej dozgonnymi użytkownikami. Akt własności należy do organizacji, która poza posiadaniem i użyczaniem ziemi nie powinna prowadzić żadnej innej działalności, aby uniknąć ryzyka popełnienia błędu operacyjnego (prawnego, finansowego, księgowego), za który można słono zapłacić.
Użytkownicy i mieszkańcy takiej wolnej ziemi, będąc też członkami organu uchwałodawczego organizacji, opartego na konsensusie, mają możliwość samodzielnego tworzenia wewnętrznego prawa w formie uchwał i regulaminów. Prawo to może regulować wszystko, co sami uważają za potrzebne, ważne i istotne. Jeśli uznają oni, że prawo dziedziczenia jest ważne, wówczas mogą ustanowić zapisy stojące na straży ostatniej woli indywidualnych użytkowników ziemi, odnośnie dziedziczenia użytkowanych przez nich terenów, albo wręcz stworzyć wierny odpowiednik ogólnie obowiązującego prawa dziedziczenia.
Projekt społeczny, który tworzony jest na ziemi będącej własnością osoby prawnej i oparty na świadomie kształtowanym wewnętrznym prawie organizacji, daje znacznie większe szanse wzmocnienia naszego bezpieczeństwa i poszerzenia indywidualnej i społecznej wolności.
Jaka forma organizacyjna jest lepsza – stowarzyszenie, fundacja, a może związek wyznaniowy?
Stowarzyszenie ma tę przewagę nad fundacją, że ustawowo daje równe prawo decyzyjności wszystkim swoim członkom. Stowarzyszenie rejestrowe może być założone przez grupę minimum 7 osób. Liczba członków stowarzyszenia jest nieograniczona. Fundacja również może działać jak stowarzyszenie i dawać równe prawo decyzyjności wszystkim członkom swojego organu nadrzędnego, pod warunkiem, że w statucie znajdą się odpowiednie zapisy, które jasno to określają. Fundacja może być założona przez minimum 1 osobę, a w praktyce może być zarządzana albo przez jedną osobę, albo przez określoną bądź nieoznaczoną liczbę osób.
Przewaga związków wyznaniowych nad innymi osobami prawnymi jest taka, że organizacje te nie mają obowiązku składania rocznych sprawozdań do urzędu skarbowego. Ustawodawca wymaga jedynie określenia sposobu prowadzenia wewnętrznej księgowości według samodzielnie określonych zasad. Do założenia związku wyznaniowego wymagane są minimum 100 osób, doktryna religijna i akt wiary. Związki wyznaniowe mogą tworzyć dowolną liczbę jednostek terenowych, które mogą posiadać osobowość prawną.
Co to znaczy „stowarzyszenie z precyzyjnym celem”? Może sformułujmy ten cel, w konkretnych zdaniach.
Inicjatorzy każdego stowarzyszenia bądź fundacji samodzielnie powinni ustalić precyzyjny cel lub cele swojej organizacji. Im bardziej precyzyjny będzie cel, tym większa zgodność będzie panować między wszystkimi członkami stowarzyszenia i tym większa powinna być skuteczność w realizacji tego celu.
Przykład precyzyjnego celu organizacji społecznej (stowarzyszenia, fundacji, spółdzielni, jednostki terenowej stowarzyszenia), założonej przez ludzi skupionych na stworzeniu osady w konkretnej lokalizacji może wyglądać tak:
Pozyskanie na rzecz organizacji minimum 10 hektarów ziemi w promieniu 60 km od miasta Olsztyna w celu stworzenia ekologicznej osady o profilu (tutaj należy dokładnie opisać profil), zarządzanej konsensualnie przez wszystkich jej mieszkańców.
Powyższy cel może być zrealizowany poprzez:
- zakup ziemi lub udziału w ziemi ze środków zgromadzonych ze składek członków stowarzyszenia/fundacji oraz darowizn sponsorów,
- przyjęcie ziemi lub udziału w ziemi w darowiźnie,
- przyjęcie ziemi lub udziału w ziemi w spadku.
Próba sformułowania precyzyjnego celu dla stowarzyszenia lub fundacji zrzeszającej sponsorów idei Wolnej Ziemi, którzy chcą wspierać powstawanie kolejnych intencjonalnych ekologicznych osad na terenie całej Polski, bez wskazywania konkretnych lokalizacji, może wyglądać tak:
Pozyskiwanie gruntów na obszarze całej Polski, w celu trwałego przekazywania tych nieruchomości ludziom zrzeszonym w konsensualnie zarządzane stowarzyszenia lub fundacje, którzy chcą na tych gruntach żyć i tworzyć intencjonalne osady ekologiczne według samodzielnie ustalanych zasad i profili.
Chcę założyć stowarzyszenie lub fundację, od czego mogę zacząć?
Dokładna instrukcja opisująca wszystkie merytoryczne i formalne kroki związane z założeniem i prowadzeniem organizacji pozarządowej (stowarzyszenia lub fundacji) znajduje się na portalu ngo.pl: https://poradnik.ngo.pl/
Jeśli tworząc swoją organizację, chcesz, aby wpisywała się ona w ramy Ruchu Wolnej Ziemi, jej statut powinien zawierać zapisy, które przede wszystkim:
- umożliwiają konsensualne podejmowanie decyzji przez wszystkich zainteresowanych,
- zakazują lub znacząco ograniczają możliwość sprzedaży gruntów
oraz dodatkowo/opcjonalnie:
- blokują możliwość ustanawiania zabezpieczeń hipotecznych na gruntach będących własnością organizacji,
- blokują możliwość zaciągania kredytów komercyjnych przez organizację.
Lista polskich organizacji pozarządowych, działających zgodnie z ideą Ruchu Wolnej Ziemi, wraz z odnośnikami do analiz ich statutów, znajduje się pod tym linkiem: https://wolnaziemia.pl/statuty/